فناوری بیومتریک چیست؟(What is biometric technology). کاربردهای فناوری بیومتریک چیست؟ فناوری بیومتریک یکی از روش‌های نوین برای تعیین هویت افراد است. عموما از فناوری بیومتریک برای استفاده در دستگاه‌های حضور و غیاب استفاده می‌کنیم. امروزه دستگاه هایی تحت عنوان دستگاه حضور و غیاب بیومتریک در وب سایت التون نتورک ارائه می شود. دستگاه حضور و غیاب بیومتریک زیرمجموعه ای از سیستم های حضور و غیاب را در بر می گیرد. دستگاه هایی که در دسته سیستم های بیومتریک قرار می گیرد شامل دستگاه حضور و غیاب اثر انگشتی، دستگاه حضور و غیاب تشخیص چهره و … هستند. از گذشته تا کنون دائما انسان به دنبال را‌ه‌های مطمئنی بوده، تا بتواند از اموال، اطلاعات، تجارت و دارایی‌های خود محافظت نماید. برای محافظت از خانه، مغازه و اتومبیل، ساخت قفل‌های کلیددار و برای حفظ پول و اشیا قیمتی ساختن صندوق‌های قفل‌دار، معمولا اولین اقدامی بوده که انجام داده است. چنین راهکارهایی از امنیت بالایی برخوردار نیست چون امکان گم شدن و به سرقت بردن کلید زیاد بوده، همچنین سارقان می‌توانند به قفل‌ها آسیب وارد کنند.
از سوی دیگر با پیشرفت تکنولوژی و اختراع رایانه‌ها و تلفن‌های همراه هوشمند، بسیاری از اطلاعات و دارایی‌های افراد در این دستگاهها ذخیره شده است. بدون شک برای محافظت از این لوازم نمی‌توان آن‌ها را به طور پیوسته در صندوق قفل‌دار قرار داد.
به تدریج و به کمک فناوری‌های جدید در علوم کامپیوتر، بشر توانست به فناوری به نام بیومتریک (Biometric) دست پیدا کند. فناوری نام برده شده، بر اساس یک سری از خصوصیات فیزیکی انسان‌ها مانند اثر انگشت، سیگنال‌های مغزی و… کار می‌کند و از سخت‌ترین قفل‌ها نیز امنیت بیشتری دارد.
در ادامه به معرفی فناوری بیومتریک می‌پردازیم و مواردی همچون انواع آن، کاربردها و مزایای استفاده از این تکنولوژی را بررسی می‌نماییم.
تعریف بیومتریک
کلمه (biometric) از دو واژه bio (زندگی) و metric (اندازه‌گیری) ساخته شده و معادل فارسی آن زیست سنجی است. در واقع نوعی علم یا فناوری است که، بر اساس اندازه گیری ویژگی‌های بیولوژیکی انسان به وجود آمده و کاربردهای فراوانی دارد.
از این فناوری اغلب برای بالا بردن امنیت دستگاه‌های تلفن همراه و سیستم‌های ورود و خروج کارکنان در سازمان‌ها استفاده می‌شود. در تمامی دستگاه‌هایی که دارای فناوری زیست سنجی هستند، سنسورهایی وجود دارد که ابتدا برخی از مولفه‌های بدن را اندازه‌گیری کرده، سپس آن‌ها را به شکل الگوریتم ریاضی ثبت می‌نماید؛ تا بتواند افراد را به راحتی شناسایی کند.
به طور خلاصه اگر بخواهیم علم biometric را معرفی کنیم، باید بگوییم علمی است که ابتدا داده‌های بیولوژیکی بدن انسان مانند اثر انگشت، خطوط عنبیه چشم، سیگنال‌ها صدا و… را اندازه گیری کرده، سپس آن‌ها را به صورت الگوریتم ذخیره می‌نماید تا بتواند افراد را بر اساس آن‌ها شناسایی کند.
انواع ویژگی های بیومتریک
بدون شک یکی از نشانه‌های عظمت و خلقت بی‌نظیر خداوند، خلق موجوداتی با ویژگی‌های ظاهری و رفتاری گوناگون است. یعنی اگر خصوصیت‌های ظاهری و رفتاری، دو خواهر یا برادر دوقلو که کاملا همسان هستند و از یک سلول به وجود آمده‌اند را بررسی کنیم، قطعا تفاوت‌هایی را در آن‌ها مشاهده خواهیم کرد.
به تدریج و با استفاده از چنین ویژگی‌هایی، بشر به تکنولوژی دست پیدا کرده که قادر است افراد را بر اساس دو ویژگی فیزیکی و رفتاری شناسایی کند. هر یک از این ویژگی‌ها به چندین شاخص مختلف، تقسیم‌بندی می‌شوند، که آن‌ها را در ادامه بررسی می‌نماییم:
شاخص‌های بیومتریک فیزیکی
این مولفه‌ها مربوط به ویژگی‌هایی است که در فیزیک و بدن افراد وجود دارد و شامل مواردی همچون اثر انگشت، خطوط عنبیه چشم، خطوط کف دست، سیگنال‌های صدا، سیگنال‌های قلب و مغز و… است. چنین مولفه‌هایی کاملا منحصر بفرد بوده، یعنی حتی دو نفر از افراد جهان نیز دارای اثر انگشت، خطوط کف دست و… کاملا برابر نیستند. در دستگاه‌های حضور و غیاب یا تلفن‌های همراه به کمک سنسورهای مخصوص این مولفه‌ها به طور دقیق و طبق الگوریتم‌های مخصوص ثبت می‌شود تا در زمان احراز هویت از آن‌ها استفاده شود.
شاخص‌های بیومتریک رفتاری
همانطور که از نام آن مشخص است، مولفه‌های رفتاری شامل مواردی می‌شود که به رفتار و واکنش‌های افراد بستگی دارد. به عنوان مثال طرز راه رفتن و قدم زدن افراد یکی از همین مولفه‌های رفتاری است، که در سیستم‌های بیومتریکی از آن‌ها استفاده می‌شود. مواردی همچون دستخط، نحوه و سرعت تایپ، نحوه لمس صفحه نمایش و… نیز شامل مولفه‌های رفتاری می‌شود.
کاربردهای بیومتریک
بدون شک می‌توان گفت امنیت و محافظت بیشتر از اطلاعات و سازمان‌ها، ارزنده‌ترین ارمغانی بوده که تکنولوژی Biometric برای بشر به ارمغان آورده است. مهم‌ترین دلیل این قضیه این است که مولفه‌هایی مانند اثر انگشت، خطوط کف دست، خطوط عنبیه چشم، هندسه صورت و… کاملا منحصر بفرد است. به همین دلیل از این تکنولوژی در دستگاه‌های مختلف مانند تلفن همراه، رایانه‌ها و سیستم‌های حضور غیاب سازمان‌ها استفاده می‌شود.
به طور کلی می‌توان گفت بیشترین کاربرد تکنولوژی نام برده شده در موارد زیر است:
تلفن همراه هوشمند و رایانه
بدون شک همه ما اطلاعات مهم و خصوصی در تلفن همراه یا رایانه خود داریم که باید از آن‌ها محافظت کنیم، به همین دلیل از موارد امنیتی مانند گذرواژه یا الگو استفاده می‌کنیم. امکان فراموشی و افشا شدن الگو و گذرواژه تلفن همراه یا لپ تاپ بسیار زیاد است. دستگاه‌های که دارای قابلیت شناسایی ویژگی‌های بیومتریکی هستند؛ دچار چنین مشکلاتی نمی‌شوند، به همین دلیل اولین کاربرد biometric در دستگاه‌های الکترونیکی مانند تلفن‌های همراه و لپ تاپ است.
سیستم‌های حضور و غیاب
مسئله نظم، میزان ساعت کاری و زمان ورود یا خروج کارکنان شرکت‌ها، سازمان و استارت آپ‌ها اهمیت ویژه‌ای دارد. به منظور کنترل این موارد از دستگاه‌های حضور و غیاب استفاده می‌کنند. این دستگاهها در ابتدا به کمک سنسورهای خاص، خصوصیات تمام کارمندان را در خود ذخیره می‌کنند. سپس هنگام کارمند هنگام ورود یا خروج از محل کار در مقابل دستگاه قرار می‌گیرد، تا زمان مورد نظر در دستگاه ذخیره شود.
امنیت فرودگاه
چک کردن پاسپورت و اطلاعات مسافران به روش‌های سنتی کمی زمان‌بر بوده و امکان تقلب در آن‌ها نیز وجود دارد. در حال حاضر برای جلوگیری از چنین مشکلاتی، در زمان صدور پاسپورت مواردی مانند خطوط عنبیه، اثر انگشت، خطوط چهره و… افراد را در سیستم ذخیره می‌نمایند، تا در کمترین زمان ممکن و دقت بسیار بالا بتوانند اطلاعات مسافران را بررسی نمایند.
اتومبیل
تولید خودروهای ضد سرقت، مسئله‌ای است که در حال حاضر شرکت‌های خودروسازی با یکدیگر رقابت دارند. معمولا با به کار بردن سیستم‌هایی مانند تشخیص چهره، تشخیص صدا یا تشخیص سیگنال‌های قلب و مغز در خودروهای خود، توانستند خودروهایی تولید کنند که امکان سرقت آن‌ها بسیار کم است.
مراکز درمانی و بانک خون
ثبت کردن اطلاعات پزشکی افراد به کمک این فناوری نیز می‌تواند، به نجات جان آن‌ها در مواقع ضروری بسیار کمک کند. به عنوان مثال زمانی که فرد بر اثر تصادف دچار بیهوشی یا اغما می‌شود، داشتن اطلاعاتی مثل گروه خونی، بیماری‌ها و حساسیت دارویی می‌تواند، به روند درمان او کمک کند.
مراکز نظامی، امنیتی و پژوهشی
حفاظت از اطلاعات مراکز نظامی، امنیتی و پژوهشی کشور نیز اهمیت بسیار ویژه‌ای دارد، زیرا یک مسئله ملی است. به همین دلیل باید از ورود افراد بیگانه به چنین مراکزی جلوگیری کرد، استفاده از سیستم‌هایی که دارای تکنولوژی biometric هستند؛ می‌تواند از ورود افراد متفرقه به این مراکز جلوگیری کند.
گاو صندوق
گاو صندوق‌ها نقش بسیار مهمی در نگهداری و حفظ پول و اشیا قیمتی دارند. امنیت بسیاری از صندوق‌ها فقط به وسیله قفل و کلید تامین می‌شود، که به قاطعیت می‌توان گفت اصلا قابل قبول نیست؛ زیرا امکان به سرقت رفتن کلید بسیار زیاد است. در مقابل با بکارگیری فناوری زیست سنجی در صندوق‌ها می‌توان امنیت آن‌ها را در حدی افزایش داد که کاملا ضد سرقت شوند.
مدارس و مراکز آموزشی
معمولا در بسیاری از مراکز آموزشی در ابتدای سال تحصیلی اطلاعات دانش آموزان، دانشجویان، معلمان و اساتید را به همراه اثر انگشت یا دیگر مولف‌های منحصر به فردی که دارند در سیستم ثبت می‌نماید. با انجام چنین کاری می‌توان ساعت ورود و خروج دقیق معلمان و اساتید را بررسی کرد. همچنین در بازه امتحانات، دانش آموزان یا دانشجویان نمی‌توانند فرد دیگری را به جای خود به جلسه امتحان بفرستند.
مزایا استفاده از فناوری بیومتریک
- رابط کاربری دستگاه‌هایی که دارای این فناوری هستند بسیار ساده بوده و افراد بدون داشتن دانش خاصی می‌توانند از آن‌ها استفاده نمایند.
- امنیت بسیار بالایی دارد و غیر قابل نفوذ بوده، زیرا امکان سرقت و هک شدن اطلاعات آن بسیار کم است.
- سرعت و دقت عمل این فناوری، بسیار بالا بوده و باعث تلف شدن وقت کاربران نمی‌شود.
- امکان فراموشی رمز و پسوردها وجود دارد، اما برای شناسه‌های بیومتریک چنین اتفاقی رخ نمی‌دهد.
- منحصر بفرد بودن شناسه‌هایی همچون اثر انگشت، عنبیه، صدا و… می‌تواند به شناسایی سریع مجرمان کمک کند.
- با استفاده از تکنولوژی بیومتریک می‌توان از دسترسی غیرقانونی به صندوق امانات، تلفن‌های همراه، لپ تاپ و سازمان‌های نظامی و امنیتی جلوگیری کرد.
- شناسایی سارقان سریالی و حرفه‌ای یکی دیگر از مزیت‌های چنین تکنولوژی بوده، معمولا دوربین‌های مداربسته مراکز خرید و فروشگاه‌های بزرگ به کمک تکنولوژی Biometric سارقان سریالی را شناسایی می‌کنند.
- کاملا قابل اعتماد بوده و می‌توان به آن اطمینان کرد، چون تقلب و کپی کردن مولفه‌هایی همچون اثر انگشت، چهره، صدا، عنبیه و… غیر ممکن است.
- به راحتی می‌تواند تفاوت‌های افراد و عدم تطابق اطلاعات را تشخیص دهد.
- در سازمان‌ها و اداراتی که از این نوع سیستم استفاده می‌کنند، ساعت‌های ورود و خروج کارکنان به طور دقیق ثبت می‌شود. چنین مسئله‌ای سبب ایجاد برقراری نظم در سازمان شده و از کم کاری برخی از کارکنان که قصد سوء استفاده دارند؛ جلوگیری می‌نماید.
آنچه در مقاله فناوری بیومتریک بیان کردیم
فناوری بیومتریک (biometric) یا زیست سنجی، یکی از فناوری‌های پرکاربرد عصر کنونی محسوب می‌شود. این تکنولوژی، مطابق برخی از خصوصیات بیولوژیک و فیزیکی بدن انسان مانند اثر انگشت، خطوط عنبیه چشم، سیگنال‌های صدا و… که کاملا منحصر بفرد هستند، عمل می‌کند. یعنی ابتدا این خصوصیات را به طور دقیق اندازه‌گیری می‌کند، سپس به کمک سنسورهای خاص؛ آن‌ها را به الگوریتم‌های ریاضی تبدیل کرده و ذخیره می‌کند.
از چنین تکنولوژی معمولا در تلفن‌های همراه هوشمند، لپ تاپ‌ها، سیستم‌های عبور و مرور و دستگاه‌های حضور و غیاب استفاده می‌شود. منحصر بفرد بودن برخی از ویژگی‌های بیولوژیک انسان، مهم‌ترین دلیل استفاده از علم biometric در چنین دستگاه‌های است، زیرا امکان جعل یا هک کردن این اطلاعات تقریبا غیرممکن است.